میلاد نبی اکرم، حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم بر همه حقیقت‌جویان و خردگرایان مبارک باد. این عید بزرگ و روز نورانی، بهانه مناسبی است تا کمی با زندگی و روحیات آن انسان بی‌نظیر و دوست‌داشتنی بیشتر آشنا شویم. لذا فرصت را مغتنم می‌شمارم و گوشه‌ای از سیره آن حضرت را تقدیم شما عزیزان می‌کنم.
در حالات پیامبر اکرم نقل شده است که آن حضرت همواره در حال تفکر به‌سر می‌برد و آسایش نداشت و جز به نیاز سخن نمی‌گفت و بسیار سکوت می‌کرد. این سبک زندگی در عرصه‌های فردی، از آنجا ناشی می‌شد که آن بزرگوار، بالاترین ارزش زندگی را اندیشه و دانش می‌دانست و می‌فرمود:
أکثَرُ النّاسِ قیمَهً أکثَرُهُم عِلمًا، وأقَلُّ النّاسِ قیمَهً أقَلُّهُم عِلمًا.
پرارزش‌ترین مردم ، دانشمندترین و کم‌ارزش‌ترین مردم، نادان‌ترین ایشان‌اند.
ایشان برای نشان دادن ارزش و اهمیت اندیشه، چنین می‌فرمود:
سَیِّدُ أهلِ الجَنَّهِ بَعدَ المُرسَلینَ أفضَلُهُم عَقلاً ، وأفضَلُ النّاسِ أعقَلُ النّاسِ.
سرور بهشتیان پس از پیامبران، خردمندترین آنهاست و برترین مردم، خردمندترین آنهاست.
این در حالی است که شاید بسیاری از دین‌داران و باورمندان به مذهب، تصور کنند، آنچه موجب ارزشمند شدن انسان و بالا رفتن درجات وجودی او می‌شود، عبادت و مناسک مذهبی است. لذا انتظار آنان از پیامبری که کامل‌ترین و آخرین آیین آسمانی را برای بشر به ارمغان آورده، این است که او اعمال و رفتارهای دینی را از هر کار دیگری برتر بشمارد؛ اما سخنان و سیرهٔ پیامبر اعظم |نشان می‌دهد که ایشان، تفکر و دانش را از رفتارهای دینی مهم‌تر می‌دانستند. در حدیثی از آن حضرت آمده است:
عَمَلٌ قَلیلٌ فی عِلمٍ خَیرٌ مِن کَثیرٍ فی جَهلٍ.
عمل اندک همراه با دانش ، بهتر از عمل بسیار همراه با نادانى است.
انس بن مالک می‌گوید: مردى نزد پیامبر خدا آمد و عرض کرد: اى رسول خدا! کدام عمل برتر است؟ حضرت فرمود: علم و معرفت به خداوند. عرض کرد: اى فرستادهٔ خدا! من از عمل مى‌پرسم و تو از علم مى‌گویى؟ رسول خدا فرمود:
إنَّ قَلیلَ العَمَلِ یَنفَعُ مَعَ العِلمِ ، وإنَّ کَثیرَ العَمَلِ لا یَنفَعُ مَعَ الجَهلِ.
عمل اندک همراه با دانش ، سود دهد و عمل فراوان با نادانى ، بهره ندهد
بر همین اساس، وقتی در حضور آن حضرت از ایمان و عبادت کسی تعریف و تمجید می‌شد، ایشان از عقل آن فرد می‌پرسیدند. گاهی این پرسش موجب تعجب یاران می‌شد و می‌گفتند: اى رسول خدا! ما از تلاش او در عبادت و دیگر خوبى‌ها سخن مى‌رانیم و تو از خرد او مى‌پرسى؟ آن حضرت در پاسخ می‌فرمود: نادان از روى نادانى دست به زشتى‌هایى بزرگ‌تر از زشتى انسان‌هاى گنهکار مى‌زند. همانا بندگان به میزان خردشان در روز واپسین به رتبه‌هاى بالاتر نائل مى‌شوند و به پروردگار، تقرّب مى‌جویند.
در حدیثی دیگر نقل شده است که پیامبر خدا روزى از یکى از حجره‌هاى خود بیرون آمد و داخل مسجد شد و با دو حلقه روبرو گشت: یک حلقه قرآن مى‌خواندند و خدا را یاد مى‌کردند و حلقهٔ دیگر، به یاد گرفتن و یاد دادن سرگرم بودند. پیامبر اکرم فرمود: همهٔ اینها خوب‌اند. این گروه به تلاوت قرآن مشغول‌اند و دعا مى‌کنند؛ اگر خدا بخواهد به ایشان عطا مى‌کند و اگر بخواهد باز مى‌دارد. ولی گروه دوم به آموختن وفراگرفتن سرگرم‌اند و من آموزگار برانگیخته شدم. پس آن حضرت، حلقهٔ علم را ترجیح داد و با آنان نشست.
همین نوع نگاه بود که موجب می‌شد آن پیام‌آور دانش و آگاهی، همواره علم و اندیشه را بر بالاترین و ارزشمندترین دستاورد دین که عبادت خداوند است، برتری دهد و بر ارزش آن تأکید ورزد. در حدیثی آمده است که روزی از آن حضرت دربارهٔ دو مرد از بنى‌اسرائیل پرسش شد. یکى از آن دو، دانشمندی بود که نماز واجبش را مى‌خواند، سپس مى‌نشست و به آموزش نیکى به مردم مى‌پرداخت. و دیگرى، روز را روزه مى‌گرفت و شب به عبادت برمى‌خاست. از ایشان سؤال کردند که کدام یک از این دو برترند؟ حضرت پاسخ فرمود: برترى این دانشمندى که نماز واجب را مى‌خوانْد و سپس مى‌نشست و به مردم مى‌آموخت، بر آن عابد که روز را روزه مى‌گرفت و شب برمى‌خاست، مانند برترى من بر پایین‌ترین فرد شماست.