امروز در یکی از گروه‌های تلگرام، یکی از اعضا تصویر فوق را برای عرض ارادت به جایگاه اهل بیت (علیهم‌السلام) ارسال کرد. من نیز از فرصت استفاده کردم و اشکالی را که در این طرح و بسیاری از طرح‌ها و کتیبه‌های مذهبی وجود دارد، متذکر شدم. این موضوع باعث در گرفتن بحثی جدی شد که در اینجا برخی از مطالب مطرح شده را برای اطلاع و قضاوت شما عزیزان نقل می‌کنم:
این تذکر را این‌گونه مطرح کردم:
خداوند دست ما را از دامان اهل بیت پیامبر (صلوات الله علیهم اجمعین) که به حق کشتی نجات‌اند کوتاه نکند.
اما در این‌گونه طرح‌ها و تصاویر اشکال مهمی وجود دارد که خوب است به طراحان تذکر داده شود. و آن اینکه هرگز نباید نام خداوند متعال را در ردیف و همانند نام اولیاء او قرار داد و این‌گونه القا کرد که گویا او هم یکی از این افراد است.
این همان خطایی است که در تابلوهای مرسوم با عنوان پنج تن هم شاهدیم که نام الله را در کنار نام پنج تن اصحاب کسا می‌آورند.
اگر بنا داریم با طرح‌های هنری و گرافیکی معارف دین را ترویج کنیم لازم است در انطباق مفاهیم آن با معارف حقیقی دین نیز دقت داشته باشیم.
اگر چه این تذکر با تحسین و استقبال برخی از اعضا مواجه شد، اما گروهی دیگر به مخالفت با این نظر پرداختند. مثلاً یکی از دوستان این‌گونه نوشت:
به‌نظر حقیر این اشکال وارد نیست. به دلایل ذیل:
۱ـ نام خداوند بالاتر از دیگر نام‌ها نوشته شده است.
۲ـ این تلقی (شبهه) نزد کدام گروه از مردم با کدام عقیده ممکن است اتفاق افتاده باشد؟ آیا مسبوق به سابقه نیز هست؟
۳- دشمنان دین شبهاتی به‌مراتب قوی‌تر از این در مورد این نام‌های مبارک که همگی اسماءالحسنی هستند دارند. توسل یکی از معروف‌ترین آنها است. پس آیا نباید به ذیل عنایت این ستون‌های هستی توسل جست؟ سجده بر تربت از دیگر شبهات است و قس علی ذلک!
۴- در روزگار ما و در جامعه‌ای که نام پیامبر و ائمه اطهار که خداوند از نام بردن عادی ایشان بندگان مؤمن را نهی نموده است، شبانه‌روز از بلندگوهای رسمی سال‌هاست با کم معرفتی به‌شکلی دون ادب نام مبارکشان برده میشود، چه باید گفت و شکایت کجا توان بردن؟
در پاسخ نوشتم:
از توجه و لطف شما ممنونم.
اما گمان می‌کنم اگر به نکته‌ای که عرض شد بیشتر دقت کنید می‌بینید نکات و دلایلی که نوشته‌اید چندان به آن اشکال مربوط نیست.
آیا قبول ندارید که در ذهن بسیاری از مردم، تصور دقیقی از توسل وجود ندارد و تقریباً همین ذهنیت که جایگاه خدا نهایتاً کمی بالاتر از اهل بیت است شکل گرفته؟
عرض بنده ربطی به توسل و امثال آن نداشت. گر چه شیوه تبیین ما از عقایدی چون توسل و شفاعت، در تیز یا کند شدن تیغ دشمنان برای حمله به این اعتقادات بسیار مؤثر است.
وقتی ما خداوند را به یکی از بادبان‌های کشتی نجات تشبیه می‌کنیم و تنها او را بالاتر می‌نشانیم، به آن دشمنان هم حربه‌ای داده‌ایم تا شاهدی بر ادعاهای خود بیاورند. اما اگر مثلاً خداوند را مقصد این کشتی در نظر بگیریم، علاوه بر اینکه فرهنگ صحیح توسل را ترویج کرده‌ایم، بهانه‌ای هم به دست مخالفان نداده‌ایم.
یا دیگری اعتراض خود را این‌گونه باین کرد:
با این نوع نگاه, در آیه ی “ان الله و ملایکته یصلون علی النبی ” هم باید تغییراتی بدهیم.
در پاسخ ایشان نوشتم:
اگر این آیه را به تصویر بکشیم و خدا را فردی در کنار ملائکه تصویر کنیم، بله این اشکال دقیقاً وارد است.
یکی دیگر از بزرگواران نیز این‌گونه اظهار نظر کرد:
✅ اگر نظر به قیاس میان ذات باری تعالی و مخلوقات باشد، آفریدگان (کائنا من کان) قابل قیاس با باری تعالی نیستند.
✅ از حیث کنار هم نهادن نام ها، خدای متعال جوازهایی عنایت فرموده و خود، نام نبی مکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله را در کنار نام خود – حتی در جاهایی که می‌شد فاصله‌ای انداخت- نهاده. فرموده «اذا قضی الله و رسوله» و حال آنکه می‌شد مانند «اطیعوا الله و اطیعوا الرسول» عمل فرماید.
✅ ضمناً «الله» نام مقدس باری است و چهارده معصوم علیهم السلام نیز «اسماء الله الحسنی» و از این حیث، کنار هم نهادن آنها موجه است، هر چند سلیقه‌ورزی به ویژه با تکنیک های هنری در رعایت مراتب، خوب است.
پاسخ ایشان را این‌گونه دادم:
✅ غیر قابل قیاس بودن خداوند با همه مخلوقات از اساسی‌ترین اصول اعتقادی است که خود اهل بیت (علیهم‌السلام) بارها بر آن تأکید کرده و شیعیان خود را از بیان هر مطلبی که شائبه در کنار خدا قرار دادن آنها را ایجاد کند منع کرده‌اند. به نظر شما ترسیم جایگاه خدا در کنار جایگاه اهل بیت (علیهم‌السلام) و از همان جنس دانستن نقش آنها در این تصویر، چنین شائبه‌ای را ایجاد نمی‌کند؟
✅ اینکه خداوند نام خود را در کنار نام پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) ذکر کرده نمی‌تواند مجوزی برای ترسیم جایگاه آن حضرت در کنار خدا باشد. چرا که خداوند نام ملائکه و مخلوقات دیگری را نیز در کنار نام خود آورده است. ولی بر خلاف نظر دوستان معتقدم ذکر دو لفظ هرگز به‌معنی ترسیم جایگاه و بیان تصویری جنس و نوع رابطه آنها نیست.
✅ در اینکه اهل بیت (علیهم‌السلام) اسماء الهی‌اند تردیدی نیست، اما ظاهراً به این نکته دقت نکردید که خود آن بزرگواران، نشانه و اسم خدا هستند و نه لفظ نامشان؛ در حالی که لفظ «الله» از اسمای الهی است.
✳️ خواهش بنده از دوستان این است که به آگاهی و تسلط خودشان بر عقاید اسلامی ننگرند و باور کنند که همین نکات است که فرهنگ و نگاه دینی عامه مردم را شکل می‌دهد.
و این قصه سر دراز دارد …
و من به این فکر می‌کنم که چرا بیان حقیقتی روشن از معارف اسلامی در جامعه ما تا این حد دشوار شده است؟ واقعاً به کجا می‌رویم؟!