جمع‌بندی جلسات ده‌گانه خردگاه و استمداد از دوستان

دور نخست جلسات گفتگوی اعتقادی که با عنوان خردگاه و در محیط هنگ‌اوت گوگل پلاس به صورت هفتگی برگزار می‌شد، پس از ده جلسه به پایان رسید. در این جلسات، اینجانب و آقای فؤاد سجودی به بررسی زیربنایی‌ترین موضوعات اعتقادی پرداختیم و در فضایی جدی اما دوستانه، دیدگاه‌های خود را در رابطه با موضوعاتی چون حقیقت، واقعیت، بدیهی، عقل، علم، علیت و مانند آن مطرح کردیم. اگر چه در ابتدای این مباحث، نگاه ما نسبت به برخی از این مسائل، متفاوت بود، ولی به‌تدریج، به توافق خوبی در تعاریف و مبانی اصلی دست یافتیم.

این نگاه مشترک، زمینه‌ای مساعد را برای آغاز گفتگو درباره مهم‌ترین موضوع اعتقادی، یعنی پذیرش یا عدم پذیرش وجود خداوند فراهم ساخت. برای بررسی این موضوع، برهان وجوب و امکان را، به عنوان یکی از بهترین براهین اثبات خدا، مبنا قرار دادیم. از آنجا که قبلا در مبانی به توافق رسیده بودیم، دست‌یابی به این نتیجه که تسلسل باطل است و سلسله علت و معلول‌ها حتما باید در جایی به پایان برسد، چندان دشوار نبود. لذا نتیجهٔ روشن این دور از گفتگوها را باید فهم عمیق‌تر این نکته دانست که عقل ما به روشنی،‌ نیاز جهان هستی را به موجود یا موجوداتی قائم به ذات یا اصطلاحا واجب الوجود درک می‌کند.

با وجود این توافق ارزشمند، نگاه متفاوت دو طرف به مفهوم واجب الوجود، مانع از پیشرفت مباحث و رسیدن به نگاهی مشترک درباره خداوند شد. مروری بر گفتگوهای دو جلسه پایانی نشان می‌دهد همهٔ تلاش‌هایی که طرفین گفتگو برای متقاعدسازی یکدیگر نسبت به درستی نگاه خود درباره مفهوم قائم به ذات داشتند، بی‌نتیجه مانده است. از یک سو اعتقاد و تأکید من بر این است که اگر موجود قائم به ذات را به‌درستی تصور کنیم و مفهوم آن را درک کنیم، بی‌انتهایی، کامل مطلق بودن، یگانگی و ازلی بودن آن ثابت می‌شود. ولی آقای فؤاد سجودی احتمال متعدد و ناقص بودن موجودات قائم به ذات را کاملا معقول می‌داند و ازلی بودن چنین موجوداتی را نمی‌پذیرد. بر همین اساس، ایشان مانند برخی از فیزیکدان‌ها، این احتمال را مطرح می‌کند که نوسانات کوانتومی، همان موجودات واجب الوجودی باشند که میلیاردها سال پیش، بدون هیچ علتی، هستی را پدید آورده‌اند و همچنان منبع تغذیهٔ جهان هستند.

من در دهمین جلسه تلاش کردم به پرسش‌های جدی ایشان در این باره پاسخ دهم و با تحلیل دقیق‌ترِ وجوبِ وجود، ثابت کنم که هیچ گزینه‌ٔ دیگری جز موجود بی‌انتها و کامل، نمی‌تواند مصداق واجب الوجود باشد. با این حال ظاهرا استدلال‌های من نتوانست آقا فؤاد را قانع‌کند و این دور از گفتگوها بدون پذیرش وجود خدا به‌ پایان رسید.

اکنون ضمن ارائهٔ متن، فایل‌های صوتی و ویدیویی این جلسات، از همهٔ دوستانی که می‌توانند با نظرات و پیشنهادات خود، ما را در گشودن این راه و به نتیجه رساندن بحث یاری دهند، درخواست می‌کنم برداشت و نگاهشان را با ما در میان بگذارند و هر نکته‌ای را که در روشن‌ شدن موضوع، مؤثر می‌دانند در بخش نظرات مطرح کنند. هم من و هم آقا فؤاد در طول این جلسات ثابت کرده‌ایم که در پی حقیقتیم و تعصبی نسبت به عقاید خود نداریم. بنا بر این برای پذیرش استدلال‌ها و راه حل‌های پیشنهادی دوستان، کاملا آماده‌ایم.

متن گفتگو	فایل صوتی	فایل تصویری	موضوع بحث	تاریخ	جلسه
			معارفه و تعریف حقیقت و واقعیت	بیست و شش مهر	۱
			بررسی امکان رسیدن به یقین	۳ آبان ۹۱	۲
			پاسخ به پرسش بینندگان، بررسی مفهوم بدیهی	۱۷ آبان ۹۱	۳
			بررسی نسبت گزاره‌های عقلی و علمی	۲۴ آبان ۹۱	۴
			مفهوم خدا و مقدمات اثبات او	اول آذر ۹۱	۵
			بررسی مفهوم علیت و برهان وجوب و امکان	هشتم آذر ۹۱	۶
			بررسی مجدد تعریف علیت و دایره شمول آن	۲۲ آذر	۷
			پذیرش موجود یا موجوداتی قائم به ذات	۲۹ آذر	۸
			بررسی یگانگی و کمال واجب‌الوجود	۶ دی	۹
			پرسش‌هایی درباره موجود قائم به ذات	۱۳ دی	۱۰