معمولا هر سال با آغاز ماه مبارک رمضان، فضای مجازی نیز تحت تأثیر این مناسبت مذهبی قرار میگیرد. از جمله این تأثیرات، مطالبی است که در مخالفت یا انتقاد نسبت به حکم روزهداری مطرح میشود و در شبکههای اجتماعی به صورت گسترده مورد بحث و نظر قرار میگیرد. در اینجا بخشی از یک گفتگو در این باره را که در گوگل پلاس جریان یافته بود، تقدیم میکنم:
Eric McPilot :
نتیجه بحث من با علیاشرف این بود که روزه میتواند برای انسان مضر باشد، اما مضر شدید نیست. و چون تکلیفه، حاضریم ضررش رو به جان بخریم.
خب شاید به نظر بیاد خیلی ربط نداشته باشه، ولی اونایی که مشروب میخورن هم میگن الکل میتواند برای انسان مضر باشد، ولی اون مقداری که ما معمولا مصرف میکنیم مضر شدید نیست!
به عنوان کسی که طرف هیچکدوم نیست، این شباهت معنایی، بسی جالب بود.
سید حمید حسینی : اگه دقت کنید میبینید اصلا منفعت یا ضرر مطلق در این عالم وجود نداره و هر کاری میتونه منافع و ضررهایی داشته باشه. انسان عاقل سعی میکنه کاری رو انجام بده که نفعش از ضررش بیشتر باشه. تفاوت اصلی در معیارهای محاسبه سود و ضرره. کسی که در معیارهاش جایی برای معیارهای معنوی و وحیانی وجود نداشته باشه یا سود رو در لذتهای فوری ببینه، خیلی طبیعیه که روزه گرفتن رو عاقلانه حساب نکنه. درباره مشروب هم اگه مبنای محاسبه ضررش فقط آثار جسمانی و پزشکی باشه و ضررهای دیگهای که داره در محاسبات دیده نشه، مقدار کمش نمیتونه بد باشه.
Eric McPilot : وقتی حرف از محاسبه میزنید، به محاسبهگری احترام بگذارید. مبناش هرچی که میخواد باشه. بر فرض مبنایی فراتر از آسیب جسمی مد نظر بود، خب محاسبهی قابل اعتمادی تا الان انجام شده که نشون بده افرادی که مقادیر خیلی کمی الکل مصرف میکنند، از لحاظ معنوی پایینتر از کسانی که اصلا مصرف نمیکردن عمل کردن؟ محاسبه شده اونایی که مصرف نکردن، حاوی چه مزیتی شدن که اونایی که مصرف کرده بودن فاقدش شدن؟ شما میگی قطعا فاقد میشن ولی نمیدونم دقیقا چی و چقدر! .. خب این محاسبه نیست. گمانه.
سید حمید حسینی: من مبنای معنوی رو کنار مبنای وحیانی آوردم و این قید، شرط اصلی معنویت وحیانی رو تسلیم در برابر دستورات دین قرار میده. با این حساب، خوردن یک قطره الکل هم نافرمانی خدا و مانع از معنویته. در پاسخ به دوستانی که از ضررهای پزشکی روزه سخن میگن عرض میکنم که نظرات تخصصی مخالفی هم در این زمینه وجود داره. ضمن اینکه حداقل خود ما که سالها روزه گرفتیم، نه تنها هیچ مشکلی از این بابت احساس نکردیم، به صورت تجربی فواید جسمانی این کار رو لمس میکنیم. البته استثناهای این اصل کاملا قابل قبوله و از نظر دین هم در جایی که ضرر باشه روزه واجب نیست. رفتارهای نادرست در اجبار دیگران هم به هیچ وجه مورد تایید دین نیست.
Eric McPilot : اتفاقا اجبار دیگران مورد تایید دین شماست. از وادار کردن بچه ها به نماز خوندن در سنین کم گرفته که در احادیث هست، تا حد زدن به کسی که علنا روزهخواری میکنه. البته توجیهاتی برای همه اینها ساخته و پرداخته شده، ولی کدوم اجبارکنندهای در تاریخ بوده که برای اجبارکردنهاش توجیهی نداشته باشه؟
و اما درباره حفظ سلامت شما با وجود روزه، که خب مایه خوشحالی ماست، اما نفیکننده مضر بودن نیست. میلیونها هندی در آلودهترین رودخانه دنیا غسل میکنن و اونها هم روی ریل “ما که چیزیمون نشد” حرکت میکنند؛ اما این نفی میکنه که اون رودخونه از همه خط قرمزهای آلودگی عبور کرده؟
باز در راستای این نوت میگم، این ما که چیزیمون نشد رو مشروبخورها هم میتونن بگن و میگن. در برابر ادعای قرآنی که میگه مضراتش بیشتر از منافعشه، میگن کو؟ ما که چیزی ندیدیم، ما که چیزی نشدیم!.. ممکنه شما بگید شاید مضراتی بشون وارد میشه که خودشون ازش بیخبرن. خب چرا نشه همینو به شما هم گفت؟
سید حمید حسینی : توجیهی که منطقی و عقلانی باشه پذیرفتنی است. موضوع تربیت فرزند با اجبار خیلی متفاوته و همین کودک وقتی به سن تشخیص برسه باید خودش انتخاب کنه که نماز بخونه یا نه، و اسلام با اجبار در هیچ موضوعی موافق نیست. مقابله با روزهخواری هم ربطی به اجبار در مورد روزه نداره و اسلام کسی رو مجبور نمیکنه که روزه بگیره. فقط از ما میخواد به ارزشها و هنجارهای اکثریت جامعه احترام بذاریم و با تظاهر به خوردن، نسبت به قانونی که اکثریت قبولش دارن دهنکجی نکنیم.
اما درباره حفظ سلامت، دلیل من این نبود که «ما چیزیمون نشد». عرض کردم هم نظرات تخصصی پزشکی در تاثیر مثبت روزه بر سلامت وجود داره و هم ما فوایدش رو در سلامتی خودمون احساس میکنیم. ضمن اینکه باید توجه داشته باشید چقدر فرق است بین آیینی که میگه اگه عقل و علم به شما نشون داد روزه براتون ضرر داره نباید روزه بگیرید، با منطقی که میگه به عقل کاری نداشته باشید و عاشقانه و کورکورانه مناسکی رو انجام بدید. در موضوع زیانهای مشروب، قبلا هم عرض کردم که باید اول مبنای سود و ضرر رو مشخص کنید. بله اگه ضرر رو فقط جسمانی محاسبه کنیم شاید مقدار کمش مفید هم باشه. اما اگه جنبهها و آثار دیگه این کار رو در ابعادی خیلی بزرگتر در نظر بگیریم معلوم میشه که با خوردن این نجاست، چه چیزی نصیب فرد میشه و چه چیزایی رو از دست میده. البته شرطش اینه که اول این مبنا رو قبول داشته باشیم.