توحید واحدی

توحید واحدی به معنی یگانگی خداوند متعال است. همان‌گونه که پیش از این اشاره شد، مفهوم واجب‌الوجود مفهوم عمیق،‌ بی‌انتها و شگفت‌انگیزی است که دقت در آن ما را به نتایج ارزشمند و جالبی می‌رساند. کسی که مفهوم واجب‌الوجود را درک کرده و اصل وجود او را پذیرفته باشد، با بررسی این مفهوم به آسانی می‌تواند بسیاری از ویژگیهای او را شناسایی کند. مهم‌ترین ویژگی واجب‌الوجود یگانگی اوست. همان عقلی که وجود واجب را در هستی ضروری تشخیص می‌دهد، فقط یک واجب‌الوجود برایش قابل پذیرش است. بر اساس معیارهای منطقی، تنها یک واجب‌الوجود بالذات ثابت می‌شود و وجود دو واجب در هستی معقول نیست. بنا بر این هر آنچه غیر اوست ممکن‌الوجود و در نتیجه معلول ذات اوست. این موضوع با دلایل متعدد عقلی قابل توضیح و اثبات است.

یکی از دلایل توحید واحدی بر پایه بی‌انتهایی واجب‌الوجود بنا می‌شود. موجودی که واجب باشد به هیچ چیزی وابسته و نیازمند نیست و هیچ نقص و محدودیتی ندارد. زیرا اگر نقصی در ذات او فرض شود، برای رفع آن نقص نیازمند به غیر خود خواهد بود و باید کمال و وجودی را که ندارد به‌دست آورد. اما دانستیم که واجب به چیزی غیر خودش وابسته و نیازمند نیست. به عبارت دیگر، واجب حقیقتی بی‌انتها و بدون نقص است. از سویی دیگر اگر کمی در مفهوم بی‌انتها دقت کنیم می‌بینیم بی‌انتهایی با دوتایی قابل جمع نیست. برای فهم بهتر این موضوع در ذهن خودتان دریایی بی‌انتها را فرض کنید. چنین دریایی هیچ ساحل و انتهایی نخواهد داشت و هر قدر در آن پیش رویم هیچ‌گاه پایان نمی‌پذیرد. حالا با فرض چنین دریایی آیا می‌توانید دریای دیگری را هم فرض کنید؟ بی‌شک چنین چیزی امکان ندارد. چون اگر قرار باشد دریای دیگری وجود داشته باشد باید جایی آن دریای اول به پایان برسد تا دریای دوم آغاز شود. در صورتی که فرض ما این بود که آن دریا بی‌انتهاست و هیچ جا پایان نمی‌پذیرد.

البته دریای بی‌انتها وجود ندارد؛ ولی واجب‌الوجود حقیقتی بی‌انتهاست که جایی برای چیزی غیر از خود باقی نمی‌گذارد. و هر آنچه جز او وجود دارد، پرتوهایی از ذات بی‌انتهای اوست.